Antik Yunan halkı Automatia (“kendiliğinden gelen”) adlı tanrıçaya tapardı. Ayrıca o dönemde Yunanlar bağımsız birimler halinde yaşamak üzere “Autonomia” iddiasıyla şehir devletleri (polis) oluşturmuşlardı.
Bugün endüstriyel otomasyondan endüstriyel otonomiye uzanan yolda eski çağlarda insanları şekillendirmiş olan bir anlayıştan faydalanıyoruz. Ancak şu soru geçerliliğini koruyor: Günümüz proses tesisi bağımsız bir şehir devletine mi dönüşecek?
Kendiliğinden gelen
“Automatia” antik çağda “kendiliğinden gelen” olarak görülürken, günümüzde otomasyon, her biri insan gözetimi ve müdahalesi gerektiren yüksek düzeyde yapılandırılmış ve önceden programlanmış görevler dizisi anlamına gelmektedir.
Tipik bir otomatik uygulamada bir otomasyon sistemi var olan durumu ölçer ve gerekli uyarlamaları yapar. Bunlar, insanlar tarafından programlanmış açık kurallar temelinde tanımlanır. Bir kişi sistemi izler ve değişiklikleri gerçekleştirir. Dolayısıyla, sistemin performansı operatörün becerilerine bağlıdır ve mantık olarak insan hataları ve bilgi kayıpları göz ardı edilemez.
Endüstriyel otomatik sistemlerde dahi proses değişiklikleri insanlar tarafından yapılır. Öte yandan otonom sistemlerde, hedefe ulaşmak için hangi aracın ne zaman kullanılacağına insan müdahalesi olmaksızın bağımsız olarak karar verilir.
Otonom sistemler yapay zekayı temel alır
Otonom sistemlerin basitçe otomatik sistemlerin mantıksal olarak daha gelişmiş hali olup olmadığı bilişimciler, veri bilimcileri ve mühendisler arasında büyük tartışma konusudur. Otomasyon, açıkça tanımlanmış ve önceden belirlenmiş seçenekler arasında karar vererek önceden belirlenmiş süreçleri takip eder. Bu bazen çok karmaşık olabilse de kendiliğinden davranış ediminden halen epey uzaktır. Otonom bir sistem ise her koşulda münferit parçalarının toplamından daha fazlasıdır: Programlanmış işlemleri gerçekleştirir, sensör etkilerine tepki verir. Ama aynı zamanda değişen deneyimlere göre kendini yönlendirebilir, yani öğrenebilir. Otomasyondan otonom sistemlere giden belirleyici adım burada atılır. Yani fark sadece etki şeklinde değildir. Mevzu daha çok sistemlerin mühendislik usulüyle başlar.
Her otonom sistem yapay zekayı temel alır. Bir sistemin otonomi derecesi yalnızca yapay zekanın teknik sınırlarına tabi değildir. Bilakis, veri güvenliğine ilişkin yasal çerçeve koşulları ve gereksinimler de söz konusu sınırları belirler.
Otonomi birkaç ince hususta otomasyondan ayrışır.
Daha fazla değer üretimi
Elbette farklı karma durumlar veya otonomi düzeyleri olacaktır. Kısa ve orta vadede insan faktörünün işletim sürecine dahil olması gerekecektir. İnsanlar endüstriyel otomasyon ve otonom sistemler üzerinde çalışacak ve bunlarla etkileşime girecektir. Ancak bu süreçte roller de değişecektir. Nihayet daha fazla değer üreten faaliyetler devralınacak ve daha iyi, daha hızlı kararlar alınması için üretim bilgileri gerçek zamanlı olarak kullanılacaktır.
Yokogawa’nın otonom işletim tanımı
Otonom işletim: Tesisler ve operasyonlar, insan benzeri öğrenme ve uyum sağlama becerilerine sahiptir. Bu onların operatör müdahalesi olmaksızın güvenli ve sınırlı bir alan içinde önceden programlanmamış veya tasarlanmamış durumlara tepki vermesini sağlar. Güvenlik açısından kritik olan tüm işlevlerden sorumludurlar.
Proses tesisleri şehir devletlerine mi dönüşüyor?
Bir proses tesisi ne kadar otomatik olursa olsun, asla kendi başına otonom bir şekilde çalışmayacaktır. Algoritma veya yapay zeka kullanımının üretime girmesi söz konusu olmuştur, ancak bu hep otomasyon piramidinin dışında kalmıştır.
Doğrudan otonom işletime geçiş hayli zordur. Bu yüzden Yokogawa otonom işletime doğru adım adım bir yaklaşımı destekler.
Bağımsız bir proses tesisinden, bir şehir devletinden ne zaman söz etmeye başlayabiliriz? Yoksa yapay zeka çözümleri otomasyonu tamamlamakla mı kalacak? Belki de bir proses tesisi için şehir devleti çok izole bir tanımdır ve gerçek bağımsız üretim simbiyotik otonominin neticesi olacaktır. Bununla ilgili daha fazla bilgiyi dizimizdeki bir sonraki blog makalesinde bulabilirsiniz.
Proses endüstrisinde dijital dönüşüme dair başka konular da içeren bu blogda bize katılın.
Bir sonraki yazıda endüstriyel otomasyondan endüstriyel otonomiye uzanan belli başlı adımlar hakkında bilgiler edinin.
